زبان تركي جز زبانهاي التصاقي (پيوندي) است. در اين گروه از زبانها، ريشه افعال تك هجائي مي باشد. در اين دسته ريشه فعل پيشوند قبول نمي كند و ريشه كلمه شكل خود را با قبول پسوند ها حفظ مي كند و با تركيب با پسوند ها و كلمات ديگر معاني ديگري براي ريشه درست مي شود كه اين معنا ممكن است بسيار متفاوتتر از معناي ريشه باشد. به همين منظور دامنه لغات در اينگونه زبانها بسيار گسترده تر مي گردد. در اينگونه زبانها، ريشه اصلي كلمات دست نخورده مي ماند و به راحتي قابل استخراج ميباشد. مجموعه زبانهاي اورال ـ آلتايي و از آن جمله گروه زبان تركي اعم از آذربايجاني، در قالب زبانهاي التصاقي و از نوع پسوندي مي باشند. به گفته زبان شناسان و سومئر شناسان مشهور دنيا مثل هومئل آلماني و بارينتون، زبان سومئري جز زبانهاي التصاقي و اورال آلتايي بوده و با بررسي هاي انجام شده مشخص شد كه اين زبان را مي توان يكي از زبانهاي تركي كهن ناميد چون با گذشت نزديك به 6 و 7 هزار سال هنوز كلمات مشترك زيادي بين زبان تركي و سومئري وجود دارد و اكنون كتيبه ها و سنگ نوشته هاي سومئري با توجه به لغات و زبان تركي مورد مطالعه و بازخواني قرار مي گيرد. در اينجا به چند مورد از لغات سومئري اشاره مي كنيم:

تركي/ سومئري******* تركي/ سومئري*******تركي/ سومئري

آتا/(پدر)/آدا**********آنا/ (مادر)/آما*******اود / (آتش)/ اود

اودون/(هيزم)/اودون*****اوچ/(سه)/اوش*******اوخ/ (تير)/ او

چيبين (مگس) زيبين**** تانري (خداوند)/ دانقيري** اَر/(مرد)/اَره

از ديگر زبانها كه جزء زبانهاي التصاقي و هم ريشه با زبان تركي آذربايجاني مي باشد تركي تركيه – تركمن – اؤزبك – كركوك – اويغور - قازاق – تاتار – قيرقيز – باش ترك و...

 هر يك از اين زبانها را مي توان لهجه هايي از زبان تركي در نظر گرفت و بخاطر جدايي ازهم (بدلايل قومي قبيله اي – جغرافيايي و حكومتي و..) با گذشت زمان باعث ايجاد تفاوت هايي در زبانها شده كه البته با اين وجود قابل فهم براي همديگر هستند. از برخي ويژگي عمومي زبانهاي تركي كه به طور مشترك در ساختمان لفظي و گرامري زبانهاي گروه اورال- آلتايي وجود دارد عبارتند از:

1- جنبه تركيبي آنهاست (التصاقي بودن و پسوندي آنها)

2- توالي پيوندها 3- هماهنگي مصوت ها

4- نبودن علامت جنس 5-كوتاهي صامت ها......

زبان تركي آذربايجاني در مجموع 32 حرف دارد كه از  23 صامت  و  9 مصوت تشكيل شده است كه 3 مصوت آن در زبان فارسي و عربي وجود ندارد (Ü – I – Ö)

اين امر باعث شده كه در استفاده از الفباي عربي، در نوشته هاي تركي با مشكلاتي روبرو بشويم. در نوشتن با الفباي لاتين مشكل خاصي وجود ندارد. البته ناگفته نماند كه زبان تركي در گذشته الفباي مخصوص به خود داشته كه نمونه هايي از آن در كتيبه هاي اورخون و يئني سئي يافت شده است كه به سالهاي 550 و 735 ميلادي بر ميگردد كه در مورد امپراتوري گؤگ تورك ها ست.

جهت مطالعات جامع تر در مورد تاريخ ادبيات و زبان توركي مي توانيد به منابع زير مراجعه كنيد

آراشديريجي : گونر زاهرالي

قوللانيلان قايناقلار:

  "سيري در تاريخ زبان و لهجه هاي تركي"  دكتر جواد هيئت

 "آذربايجان ادبياتي  تاريخي"  عليار صفرلي و خليل يوسفلي (كؤچورن : حسين شرقي)

  "آذربايجان ادبي ديلي تاريخي" پروفوسور نظام خوديف (كؤچورن : حسين شرقي)